The Sandugo: Kampuhan sa Diliman 2016 Literary Folio was created as a tribute to the lakbayan (caravan) of more than 3,000 Moros and Indigenous Peoples from all over the Philippines to Metro Manila that made camp at the University of the Philippines Diliman from Oct. 12 to 27, 2016.
The poems are not collage-like but include them in the relationship of walking and writing.
“Ang Pagbawi” could be a good example of the raw, unfinished draft as literature.
- The organizers of the folio published the work with uncorrected grammar and spelling.
- The rawness of a work, which makes it closer to the draft, doesn’t just have aesthetic implications. It has political implications.
- If this is how a marginalized community writes and tries hard to write despite in this raw form, does ascribing completeness into their work as editors and compilers of folios replicate the violence and censorship they’ve faced in real life into the page?
Awangin
Idaw
yumuko ako at tumitig sa lupa ngunit ang lupa ay hindi na lupa kundi daang sementong may luha nagawi sa paningin ang mga pangyapak.
Pagpapatag ng Bundok
Ngunit, Sila ma’y Pinatatag Ng mga danas Ng pagpapatag Sapagkat noon pa, Pinili nang maging piko Ng kanilang mga paa— Umuukit ng tatag sa gubat, Umaamba ng pagtibag Sa nais manibag Ng dangal.
Epiko sa Lungsod
Ilang manunulat na nga ba ang lumikha ng mga tula at prosa?
Drafts
- Ang Pagbawi
Salakniban
“kailanma’y di mapaparisan ng aking lungkot sa paglayo sa tahanan, ang takot n’yo sa karahasan at giit sa inyong karapatan.”
Usapan sa Cellphone
Dahil kailan di pipiliin ang usok kaysa malinis na hangin
Haibun
Kapansin-pansin ang reference sa paglalakad ng mga nagkontribyute ng kanilng piyesa sa Sandugo. Ang paglalakad ng 3000 indigenous peoples ay hindi lamang nagdal ng atensyon ng marami sa kanilang ipinaglalaban kundi sa akto mismo ng paglalakad. Marami sa nagcontribute ay hindi parte ng protesta kundi nagmasid lamang pero mararamdaman ang repleksyon nila sa pinagdaanan ng mga minorya at sa mismong metodo ng pagdadala ng mensahe, mga salita nila
References
Kusog sa Katawhang Lumad sa Mindanao (KALUMARAN), Save Our Schools Network - UP Diliman, Saura Bangsamoro, Sandugo Alliance, Congress of Teachers and Educators for Nationalism and Democracy (CONTEND-UP Diliman), & Kataga (Eds.). (2016). Sandugo: Kampuhan sa Diliman 2016 Literary Folio.